اولین بار وقتی که قصد استفاده از خروجی‌های چندکاره‌ی (Multi-Function Output) اینورتر LS iG5A را داشتم با موجزداها (Surge Suppressor) آشنا شدم. آن موقع قصد داشتم از خروجی‌های چندکاره‌ی ۲۴ ولت (MO-MG) اینورترهای iG5A برای کاری استفاده کنم، با بررسی راهنمای کاربرِ این اینورتر، متوجه شدم که دیودی به طور معکوس در خروجی اینورتر با رله موازی شده است. البته درستش این است که بگویم در راهنمای کاربر iG5A خبری از این دیود نبود، در واقع نه در راهنمای کاربر بلکه در یک فایل Quick Start که مربوط به این اینورتر بود با این مورد مواجه شدم. در هر صورت، دیدم که در راهنمای کاربر درایوهای Powerflex40 محصول شرکت آلن بردلی هم این دیود به طور موازی در خروجی چندکاره‌ی ۲۴ ولت (Opto Output) نصب شده است. شما می‌توانید بلوک دیاگرام این درایو را در شکل (۱) مشاهده کنید. البته خوشبختانه توضیح کوتاهی هم در ذیل همان تصویر موجود بود که دلیل استفاده از این دیود را به طور خیلی مختصر بیان می‌کرد:
When using an opto output with an inductive load such as a relay, install a recovery diode parallel to the relay as shown, to prevent damage to the output.
همین‌ها باعث شدند تا تحقیق مختصری بر روی موجزداها انجام دهم و آشنایی مختصری با آن‌ها پیدا کنم.
بعدها، برای کاری مشغول مطالعه‌ی راهنمای کاربر MicroLogix1500 (نام تجاری یک سری از PLCهای محصول شرکت آلن بردلی) بودم، دیدم بخشی را به معرفی موجزداها و موارد استفاده‌ی آن‌ها در خروجی کنترلرها اختصاص داده است. ترجمه‌ی آن را در ادامه‌ی این نوشته آورده‌ام تا شما هم آن را مطالعه کنید و بیشتر با موجزداها آشنا شوید.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
استفاده از موجزداها (فرونشاننده‌های موجِ بلند)
اگر خروجی‌های یک کنترلر (برای مثال PLC) به بارهای القایی مانند راه‌اندازهای موتور (Motor Starter) یا کنتاکتور متصل باشند، بهتر است برای افزایش عمر اتصالاتِ خروجیِ آن کنترلر (منظور کنتاکت‌های خروجی می‌باشد)، از موجزداها استفاده کرد. استفاده از تجهیزات کلیدزنی القایی بدون نصب موجزداها، می‌تواند به طور چشم‌گیری عمر مورد انتظار اتصالاتِ رله‌ی خروجیِ کنترلر (Relay Contacts) را کاهش دهد. با نصب تجهیزات فرونشاننده (Suppression Devices) بر روی سیم‌پیچ تجهیز القایی، می‌توان عمر اتصالات خروجی کنترلر را افزایش داد. همچنین با این کار می‌توان اثر ولتاژهای گذرا و همچنین اختلالات الکتریکی را بر سیستم‌های هم‌جوار کاهش داد.
شکل (۲) یک تجهیز فرونشاننده‌ی نصب شده بر روی خروجی یک کنترلر را نشان می‌دهد. توصیه می‌شود که تجهیز فرونشاننده را تا حد ممکن نزدیک به بار نصب کنید.
اگر خروجی DC می‌باشند، توصیه می‌گردد که همانند شکل (۳) از یک دیود ۱N4004 برای موج‌زدایی استفاده گردد.
شکل (۴) نشان‌دهنده‌ی روش‌های موج‌زدایی مناسب برای بارهای القایی AC می‌باشد. همان‌طور که در این شکل دیده می‌شود برای بارهای AC می‌توان از وریستور (Varistor) یا همان مقاومت وابسته به ولتاژ، مدار RC یا موج‌زداهای تجاری (مانند موج‌زدای Allen-Bradley) استفاده کرد. این تجهیزات باید به صورت مناسب انتخاب شوند تا بتوانند رفتارهای گذاری تجهیزات القایی را فروبنشانند.
شایان ذکر است، اگر از یک ماژول ورودی خروجی (I/O) با خروجی ترایاک، برای کنترل یک بار القایی استفاده می‌شود، توصیه می‌گردد که از یک وریسور برای فرونشاندن نویز استفاده گردد. مقاومت متغییر (Varistor: Variable Resistor) که برخی به آن مقاومت وابسته به ولتاژ (VDR: Voltage Depended Resistor) نیز می‌گویند، المانی است که در ولتاژهای پائین از خود هیچ جریانی را عبور نمی‌دهد، اما اگر ولتاژ دو سر آن از مقدار حدی آن فراتر رود، مقاومت آن به شدت کاهش می‌یابد و جریان عبوری از آن افزایش می‌یابد.
برای تجهیزات القایی DC، استفاده از یک دیود مناسب می‌باشد. دیود ۱N4004 برای این کاربردها قابل قبول می‌باشد. گرچه می‌توان از موج‌زداهای تجاری نیز در این موارد استفاده کرد.
همان‌طور که در شکل (۵) قابل مشاهده می‌باشد، مدارهای موج‌زدا بهتر است که به طور مستقیم به سر بار وصل شوند.
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
شما هم می‌توانید در طراحی‌هایتان از موجزداها استفاده کنید تا عمر مفید اتصالات خروجی کنترلرهای خود را افزایش دهید.
جا دارد بگویم، اگر اشتباهی در متن دیدید حتما گوشزد کنید تا هم متوجه‌ی اشتباهاتم شوم، هم آن اشتباهات را تصحیح کنم. همین‌طور اگر نظری یا اطلاعاتی درمورد موجزداها دارید، خوشحال می‌شوم آن‌ها را در بخش نظرات این نوشته با من در اشتراک بگذارید.
ذکر این نکته را هم ضروری می‌دانم، کلمه‌های موج‌زدا و فرونشاننده، مناسب‌ترین کلمه‌هایی بودند که برای معادل عبارت‌های Surge Suppressor و Suppression به ذهنم رسیدند. شما اگر کلمه‌ی مناسب‌تری برای معادل عبارت Surge Suppressor می‌شناسید، خوشحال می‌شوم که آن را با من هم در میان بگذارید.
اگر هم احیاناً سوالی دارید، راحت باشید و بپرسید، خوشحال می‌شوم که با کمک هم به دنبال جواب آن بگردیم.
